7 สิ่งที่ SME ต้องใส่ใจ หากรู้ตัวช้า อาจกลายเป็น “กบต้ม”

มารู้จักกับ 7 Waste ความสูญเปล่าทางธุรกิจ ที่อาจแฝงตัวอยู่ โดยที่คุณยังไม่รู้ และตัวอย่างการประยุกต์ใช้ LEAN ในอุตสาหกรรมก่อสร้าง เพื่อให้รอดพ้นจากการเป็นกบต้ม

“กบต้ม” คำพูดเก่าแก่ ที่นำมาสู่การทดลองของ Tichyand Sherman ยังใช้ได้ดีเสมอ เมื่อเราต้องการพูดถึง การเปลี่ยนแปลงช้า ๆ ที่ทำให้เราเคยชินไปโดยไม่ทันรู้ตัว การทดลองนี้เขาได้นำกบที่ยังมีชีวิตมาแยกเป็น 2 กลุ่ม โดยกลุ่มแรก นำใส่หม้อที่มีน้ำเดือด เมื่อกบลงในหม้อ ก็จะกระโดดหนีเพื่อเอาชีวิตรอด แต่กลุ่มที่สอง ถูกใส่ลงในหม้อที่มีน้ำอุณหภูมิห้อง และเพิ่มความร้อนขึ้นช้า ๆ อย่างต่อเนื่อง จนกระทั่งท้ายที่สุด กบในหม้อที่สองก็จะกลายเป็นกบต้มโดยสมบูรณ์

SME อย่างเราก็เช่นกัน ในช่วงที่ผ่านมา เป็นช่วงที่สถานการณ์บังคับให้หลาย ๆ ธุรกิจต้องมีการเปลี่ยนแปลง ปรับปรุง ครั้งยิ่งใหญ่อย่างรวดเร็วเปรียบเสมือนเราเป็นกบที่ถูกโยนเราลงไปน้ำเดือดอย่างไรอย่างนั้น แต่หลายองค์กรกลับพบว่า แท้ที่จริงแล้วองค์กรของตัวเองกลับมีจุดอ่อนที่จะต้องแก้ไขปรับปรุงและยังเป็นรอยรั่วมาตั้งนานแล้วแค่ไม่เคยสังเกตเห็น

ยิ่งในช่วงเวลานี้ที่เรายังคงอยู่กับผลกระทบทางเศรษฐกิจ ซึ่งข้อมูลจากศูนย์วิเคราะห์เศรษฐกิจทีทีบี หรือ ttb analytic ได้เทียบกับสมัยต้มยำกุ้ง พบว่าในปัจจุบันก็ค่อนข้างจะกระทบหนักกว่าครั้งนั้น โดยจีดีพีไตรมาสที่สองหดตัวอยู่ที่ 12.2% ขณะที่ปีต้มยำกุ้ง เศรษฐกิจหดตัวแรงที่สุดอยู่ที่ประมาณ 10% แต่การฟื้นตัวรอบนี้ก็เร็วกว่า เช่น อุตสาหกรรมยานยนต์ และที่อยู่อาศัย ราคาบ้านเดี่ยวยังคงยืนราคาสามารถรักษามูลค่าไว้ได้

เมื่อพูดถึงที่อยู่อาศัยก็ทำให้นึกถึง กลุ่มอุตสาหกรรมก่อสร้าง เป็นกลุ่มที่ปัจจุบันคงต้องวางแผนให้รัดกุมยิ่งขึ้น ด้วยปริมาณงานที่อาจจะลดลง แต่ยังมีอีกหลายงานที่ยังต่อเนื่องและต้องดูแล

บทความนี้เราจะขอนำหลักการ LEAN มานำเสนอแบ่งปันกัน เพื่อให้เพื่อน ๆ ผู้ประกอบการ SME สามารถนำไปสำรวจและประยุกต์ใช้ อุดรอยรั่วให้กับองค์กร รวมถึงจะขอยกตัวอย่างการ LEAN ของกลุ่มอุตสาหกรรมก่อสร้างไว้ด้วย เพื่อให้ง่ายต่อการนำไปประยุกต์ใช้

LEAN หมายถึง “ไม่มีส่วนเกิน” หรือ “การใช้น้อยกว่า แต่ทำให้ได้มากขึ้น” เป็นกระบวนการที่เน้นการ “กำจัดความสูญเปล่า” เน้นคุณค่าของกระบวนการและทำให้ถูกต้องตั้งแต่ต้น โดยผลลัพธ์ที่ได้ คือ ต้นทุนต่ำลง ทำงานได้เร็วขึ้น และเกิดผลลัพธ์ที่ดีทางธุรกิจนั่นเอง

ความสูญเปล่า (Waste) คือ กิจกรรมใด ๆ ก็ตามที่ทำให้สูญเสียเวลารวมทั้งมีการใช้ทรัพยากรและพื้นที่แต่ไม่ได้มีส่วนให้เกิดความพึงพอใจแก่ลูกค้า โดยมีความสูญเปล่า 7 ประการที่มักจะแทรกซึมอยู่ในองค์กร โดยที่เราอาจไม่รู้ตัว จึงอยากชวนให้ผู้ประกอบการลองสำรวจองค์กรดูว่ามีความสูญเปล่าเหล่านี้หรือไม่ เพื่อแก้ไขได้ทันเวลา

1. Over Production ผลิตสินค้ามากเกินจำเป็น ลองสำรวจดูว่าสินค้าที่เราผลิตนั้น มากกว่าความต้องการของลูกค้าหรือไม่ สินค้าที่ผลิตมากเกินไปย่อมเป็นต้นทุนที่สูงเกินความจำเป็น
2. Over Processing ขั้นตอนมากเกินจำเป็น การออกแบบกระบวนการผลิต หรือเครื่องจักร รวมถึงขั้นตอนของการบริการ มีความซ้ำซ้อนเกินไปหรือไม่ ขั้นตอนที่มากเกินเป็นต้นเหตุของต้นทุนที่สูญเปล่า อีกทั้งยังทำให้เกิดความเมื่อยล้า
3. Transportation การเคลื่อนย้ายเกินจำเป็น โดยการเคลื่อนย้ายนี้ หมายถึงการเคลื่อนย้ายทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นเคลื่อนย้าย โดยคน โดยรถ เคลื่อนที่จากที่หนึ่งไปเก็บอีกที่หนึ่ง หรือการเคลื่อนย้ายในระหว่างการผลิต การเคลื่อนย้ายเครื่องมือการทำงาน ทุกการเคลื่อนย้ายมีความเสี่ยงต่อ ความเมื่อยล้า ความวุ่นวาย ความเสียหาย การเกิดอุบัติเหตุ และก่อเกิดต้นทุน
4. Inventory สินค้าคงคลังมากเกินจำเป็น สำรวจดูว่า เรามีต้นทุนที่ใช้ไปกับการจัดเก็บมากเกินไปหรือไม่ โดยการจัดเก็บนี้ รวมตั้งแต่ วัตถุดิบ (Raw Material) สินค้าในกระบวนการผลิต (Work in Process) และสินค้าสำเร็จรูป (Finished Goods Inventory) เหล่านี้หากมากเกินความจำเป็น ย่อมเป็นต้นทุนที่สูญเปล่าทั้งสิ้น
5. Motion การเคลื่อนไหวโดยไม่จำเป็น สำรวจดูว่า ในการทำงาน พนักงานของเรามี การเอื้อม การปีน การบิด การเอี้ยว การใช้ร่างกายที่ไม่จำเป็นหรือไม่ ซึ่งหากมีการเคลื่อนไหวที่ไม่จำเป็น จะต้องออกแบบวิธีการทำงาน หรือผังการทำงานใหม่ เพื่อลดความอ่อนเพลียเมื่อยล้า และยังส่งผลให้ขวัญกำลังใจดีขึ้น อีกด้วย
6. Waiting การอคอยที่เสียเวลาเปล่า ๆ เช่น รออะไหล่เครื่องจักร รอการซ่อม รอให้มาถึงสถานีทำงาน รอคำสั่ง การรอคอยต่าง ๆ เหล่านี้ เป็นการลดทอนประสิทธิภาพการทำงานทั้งของแรงงานและเครื่องจักร เป็นต้นทุนที่แอบแฝงอยู่ การจัดการที่ดี จะช่วยลดการรอคอยเหล่านี้ไปได้
7. Defect เกิดข้อผิดพลาดจากการปฏิบัติงานเสมอ ๆ ข้อผิดพลาดเหล่านี้ ทำให้เกิดต้นทุนในการแก้ไข ทำงานซ้ำ และหากปล่อยผ่านไป จะเกิดความไม่ไว้ใจในคุณภาพอีกด้วย

การประยุกต์ใช้ LEAN ในอุตสาหกรรมก่อสร้าง พบว่าการออกแบบเป็นกุญแจสำคัญ เพื่อให้สิ่งที่ผู้ประกอบการเข้าใจ และลูกค้าต้องการ เป็นสิ่งเดียวกัน โดยการออกแบบ ไม่ใช่เพียงรูปลักษณ์ภายนอกเท่านั้น แต่จะหมายความรวมถึงองค์ประกอบต่าง ๆ รวมถึงขั้นตอนการทำงาน เพื่อความสมบูรณ์และลดการแก้ไขแบบ ป้องกันการกระทำที่ไม่ได้คำนวณไว้แต่แรกในภายหลัง

ขั้นตอนการออกแบบจึงสำคัญมากและเมื่อแบบมีการตกลงกันโดยสิ้นสุด เปรียบได้ว่าโครงการสำเร็จไปแล้ว 80% เลยทีเดียว ดังนั้นทรัพยากรที่ใช้ในการออกแบบจึงสำคัญยิ่ง และการออกแบบการทำงานที่ดีนี้ จะสามารถขจัดความสูญเปล่าไปได้

การใช้เทคนิคการแสดงแบบต่าง ๆ ในการแสดงแบบ เช่น ภาพเสมือนจริง (Virtual Reality), แบบสามมิติ (3D CAD) หรือ Walk Through ซึ่งเป็นเทคนิคการแสดงแบบที่เหมือนกับกำลังเดินอยู่ในสิ่งก่อสร้าง ในการระบุความต้องการของลูกค้าอย่างชัดเจน ลดปัญหาที่อาจเกิดขึ้นจากการแก้แบบในภายหลังโดยลูกค้า เพิ่มเทคนิควิศวกรรมคุณค่า (Value Engineering) ออกแบบโดยเน้นไปที่หน้าที่การใช้งาน (Functions) โดยต้องมั่นใจว่า ผู้ประกอบการและ ลูกค้ามีความเข้าใจที่ตรงกัน

การมีส่วนร่วมในขั้นตอนการออกแบบ ของผู้จัดหาวัสดุ และผู้รับเหมาช่วง ในลักษณะการทำงานแบบ Partner ให้เข้าใจตรงกันตั้งแต่แรก โดยทราบไปถึงวัสดุและคุณลักษณะของวัสดุที่นำมาใช้ในชิ้นงาน จะสามารถลดการแก้งานภายหลังได้ อีกทั้งยังสามารถประเมินช่วงเวลาของการเตรียมวัสดุอุปกรณ์ให้สามารถตรงกับช่วงเวลาของการก่อสร้าง ทำให้สามารถส่งชิ้นงานได้ตรงตามเวลานัดหมาย รวมถึงสามารถคำนวณค่าใช้จ่ายเรื่องของวัสดุ อุปกรณ์ เครื่องจักร และแรงงาน ได้อย่างแม่นยำ

จากตัวอย่างของอุตสาหกรรมก่อนสร้างจะพบว่านอกจากการนำ LEAN มาปรับปรุงพัฒนาองค์กรของเราแล้ว หากทุกองค์กรในระบบโซ่อุปทานได้มีการปรับปรุง หรือบางขั้นตอนอาจมีการพัฒนาร่วมกัน ก็จะสามารถลดต้นทุนที่เกิดจากช่วงเวลารอคอย หรือการจัดเก็บสินค้า แก้ไขการติดคอขวด (Bottleneck) เพิ่มความสามารถในการแข่งขันตลอดทั้ง Supply Chain ได้อีกด้วย

หันมาสำรวจองค์กรของเรา อุดรอยรั่วซึมที่เปรียบเสมือนอุณหภูมิที่กำลังเพิ่มขึ้นอย่างช้า ๆ เพื่อให้องค์กรของพวกเราไม่ต้องกลายเป็นกบต้ม...